Edhe zyrtarët e akuzuar për të cilët ndjekja penale është vjetëruar mund të kërkojnë dëmshpërblim për paraburgimin që do të ishte i pabazë me ndërprerjen e hetimeve. Gjithashtu, atyre duhet t’u paguhen shpenzimet gjyqësore për zhvillimin e procedurës. Këtë e mundësojnë ndryshimet në Ligjin Penal të hyrë në fuqi më 15 shtator, me të cilat u ulën dënimet dhe afatet për vjetërimin e veprave penale për zyrtarët, thuhet në analizën e “Prizma”-BIRN, transmeton Portalb.mk.
Nga Prokuroria publike në analizë thonë se në një kolegjium të zgjeruar javën e ardhshme ndoshta do të shqyrtohen ndryshimet në Kodin Penal, por se çdo prokuror publik do të udhëhiqet nga rastet individuale që përfaqëson para gjykatës. Kjo do të thotë se aty ku është e mundur krimi do të riklasifikohej dhe aty ku nuk është e mundur gjykata do të jepte vendime negative. Dje, për shembull, u shty seanca e përgjimit masiv të “Target-Fortesa”, pasi prokurori kërkoi kohë për të studiuar se si do të ndikojnë ndryshimet në këtë çështje.
Edhe pse në ndryshimet e miratuara në mënyrë eksprese në Kodin Penal thuhet se miratimi i ligjit nuk ka implikime fiskale shtesë në buxhet, vjetërimi i çështjeve do të paguhet me para të shtetit.
Nëse të gjithë të pandehurit kërkojnë kompensim për shpenzimet gjyqësore, përfshirë edhe Nikolla Gruevskin, të cilit afati i vjetërimit për marrjen e shpërblimit për ndikim të paligjshëm ka skaduar shumë më herët, gjykata nuk ka zgjidhje tjetër veçse t’i japë.
Kur merret aktgjykimi me të cilin të pandehurin lirohet nga akuza ose aktgjykimi për rrëzimin e akuzës, shpenzimet e procedurës penale, shpenzimet e bëra nga i pandehuri për procedurën, si dhe shpërblimi për avokatin e tij, përballohen nga buxheti i shtetit. Kjo ishte në çështjen “Pjesë tankesh”, e cila u zvarrit në gjykata për më shumë se 12 vjet. Sipas analizës së “Prizmës”, në total për këtë rast gjykata ka përcaktuar që pesë të pandehurve t’u paguhen rreth 40 mijë euro nga buxheti i shtetit. Një pjesë e kostove llogariteshin sipas tarifës së vjetër të avokatit, e cila ishte më e lirë. Këto shpenzime janë për çdo paraqitje në seancë, pastaj për përgatitjen e kundërshtimeve të ndryshme, ankesave, lutjeve dhe të ngjashme.
Me shumë të tillë ishte ndihma që Japonia ndau në vitin 2021 për pajisjet mjekësore emergjente.
Në disa prej rasteve, kur të pandehurit, përveç shpërdorimit të pozitës dhe autoritetit zyrtar, ndiqen penalisht edhe për krime të tjera, si në “Titanik”, ku kriminaliteti është për shkeljen e të drejtës së votës, kjo nuk do të pasqyrohet menjëherë me vjetërim absolut, por me dënime më të vogla. Por në rastet e tjera, ku shpërdorimi i pozitës dhe autoritetit zyrtar është i vetmi krim për të cilin të pandehurit ndiqen penalisht, do të jetë e nevojshme të konstatohet vjetërimi sa më shpejt që të jetë e mundur, për të mos “ngrënë” shpenzime gjyqësore për zhvillimin e procedurës penale.
Ndryshimet ligjore vlejnë edhe për çështje të tjera gjyqësore, si “Producenti”. Aty, gazetarja Ivona Talevska dhe ish-deputeti dhe ministri Ljupço Dimovski akuzohen për pagesë të kundërligjshme të parave për transmetimin e një programi në Sitel. Lënda, sipas amendamenteve të votuara, është plotësisht e vjetëruar në vitin 2020. Gjatë dhënies së një vendimi refuzues, ata do të mund të kërkojnë gjithashtu që shteti t’u paguajë shpenzimet e bëra gjyqësore.
Kujtojmë se ndryshimet në Kodin Penal, të cilat Qeveria i përcaktoi “fshehurazi” dhe Kuvendi i miratoi në mënyrë eksprese pas procedurës së shkurtuar (me flamur evropian), dhe i nënshkroi presidenti Stevo Pendarovski, u botuan në “Gazetën Zyrtare” të datës 7 shtator 2023.
Ndryshimet lidhen me 38 nene të Kodit Penal, nga të cilët qeveria tha se 35 janë për përputhje me direktivat e BE. Ajo që shkaktoi një stuhi reagimesh negative në opinion është se ndryshimet përfshinin ndryshime në nenet që kanë të bëjnë me shpërdorimin e pozitës dhe kompetencave zyrtare (neni 353) dhe bashkim kriminal (neni 394). Me votimin, deputetët ulën dënimet e parashikuara për të dyja veprat, vendosën kufirin maksimal të dënimit dhe shfuqizuan një paragraf nga neni për shpërdorimin e pozitës dhe kompetencave zyrtare. Duke vepruar kështu, ata parashikuan vjetërsimin e mëhershëm të veprave kriminale.
Ndryshime të tilla ligjore VMRO-DPMNE-ja i kishte kërkuar në vitin 2018 në takimet e atëhershme të kryesisë së Zoran Zaevit dhe Hristijan Mickoskit, me qëllim të vjetërsimit të veprave të ish-funksionarëve të akuzuar nga Qeveria e Nikolla Gruevskit.
