Gazetarja ukrainase, Iryna Synelnyk thotë se Serbia po e ndihmon Rusinë me luftëtarë e propagandë, ndërkohë që thekson se situata në Ukrainë është e vështirë. Synelnyk, e cila po qëndron në Kosovë për shkak të luftës pushtuese të Rusisë në Ukrainë, në një intervistë për The Geopost tregon për sfidat me të cilat është përballur edhe vetë si rezultat i propagandës ruse.
Si është situata në Ukrainë tani?
Lufta që filloi nga Federata Ruse 2 vjet më parë po vazhdon ende dhe kështu në vendin tim askush nuk mund të ndjejë siguri dhe askush nuk e di se çfarë do të ndodhë në momentin tjetër, herën tjetër. Gjashtë muajt e fundit kam jetuar në Ukrainë, qyteti im i lindjes është Chernihiv i vendosur në veri të Ukrainës dhe afër Rusisë dhe Bjellorusisë. Rajoni im ka dy kufij me shtetet agresive dhe kështu çdo ditë ushtria ruse bombardon fshatrat afër kufirit dhe këto fshatra ukrainase janë bosh tani. Sepse banorët vendas lanë shtëpitë e tyre, ngaqë të jetosh atje është shumë e rrezikshme. Në qytetin tim situata është disi më e qetë, por në gusht ushtria ruse nisi një sulm të madh me raketa në qendër të qytetit të Chernihiv. Ishte një dite e bukur, ishte një festë fetare, kishte aq shumë njerëz në rrugë. Si rezultat, shtatë persona u vranë, përfshirë një vajzë 7-vjeçare, rreth 200 persona u plagosën. Dhe tani në qytetin tim është jeta e zakonshme. Njerëzit vendas shkojnë të ecin, ose të takohen me miqtë, të kujdesen për fëmijët, por në momentin tjetër, në minutën tjetër gjithçka mund të ndryshojë. Dhe kështu të jetosh në Ukrainë është e rrezikshme tani. Ne shpresojmë për më mirë dhe do të vazhdojmë luftën tonë, por lufta vazhdon.
Si i luftojnë gazetarët dhe ekspertët dezinformatat që vijnë nga Rusia?
Fillimisht, dua të theksoj se propaganda ruse është pjesë e sistemit politik dhe shtetëror në Federatën Ruse dhe se ka shumë vite që ngre tema të ndryshme për ukrainasit, përkatësisht dezinformim, manipulim dhe ndonjëherë edhe lajme të rreme. Për shembull, ata sulmuan të drejtën tonë për të ekzistuar. Ata flasin për gjenocidin e njerëzve rusishtfolës në Ukrainë ose zhvillimin e armëve biologjike, është një histori e vjetër, por ata e përdorin atë për komplote të ndryshme, kjo është shumë qesharake për ne, por njerëzit në Federatën Ruse e besojnë këtë histori dhe më duhet të them se media shtetërore ruse dhe mediat e kontrolluara nga Kremlini kanë përhapur lajme të rreme për shumë vite dhe përvoja ime e të qenit në një vend të pushtuar për gjashtë javë në vitin 2022, duke parë televizionin rus ishte një përvojë e tmerrshme. Sepse e di që është një gënjeshtër e vërtetë, por ajo gënjeshtër e vërtetë është në TV. Dhe gazetarët ukrainas dhe ekspertët ukrainas po përpiqen të luftojnë kundër kësaj propagande ruse. Ndonjëherë është e suksesshme, ndonjëherë mund të mos jetë, sepse lufta e informacionit është pjesë e një lufte më të madhe kundër Ukrainës. Ne e kuptojmë se, dhe mbi të gjitha, tani kemi projekte të ndryshme që e luftojnë propagandën ruse, për shembull “Stop Fake” ose projekti “Behind the News”, të cilat tani po punojnë dhe ekspozojnë mite të ndryshme ruse për Ukrainën në këtë luftë.
Dhe mendoj se arsimimi mediatik është shumë i rëndësishëm në luftë, sepse jo vetëm gazetarët, jo vetëm ekspertët, por të gjithë duhet të dinë për lajmet dhe burimet kryesore të lajmeve dhe kjo është shumë e rëndësishme për mua. Unë njoh disa organizata joqeveritare që punojnë në edukimin mediatik të fëmijëve dhe të rriturve, dhe ndoshta një gjë shumë e rëndësishme është “IT Army” e Ukrainës që lufton kundër propagandës ruse, kjo ushtri është një lëvizje e njerëzve të ndryshëm si shkencëtarë, shkencëtarë kompjuterikë dhe hakerë nga Ukraina dhe jashtë saj dhe ata synojnë ta ndihmojnë Ukrainën ta fitojë këtë luftë kundër Rusisë dhe kanë nisur një sulm kibernetik ndaj mediave shtetërore në Rusi dhe një faqe tjetër interneti të drejtuar nga Kremlini.
E pashë që uebfaqja juaj është hakuar dhe lajmet janë ndryshuar e uebfaqja juaj është klonuar në Rusi.
Ndoshta nuk është hakuar, por faqja jonë, media ku punoj, është klonuar. Kam punuar për agjencinë e pavarur ukrainase të lajmeve UNAIN për kaq shumë vite dhe këtë verë mësova për disa artikuj, nuk i shkrova dhe u habita që emri im ishte aty. Tema e këtij artikulli ishte shumë e çuditshme. Ata nuk janë qartësisht për propagandën ruse, por ka pasur disa lajme rreth këtyre narrativëve, për shembull: “Ukraina është një treg i zi për trafikimin e fëmijëve ose korrupsionin ukrainas ose ndonjë situatë tjetër në vijën e frontit. Nuk e shkrova unë dhe kur kontrolluesit e fakteve më dërguan një lidhje për këtë material, u trondita shumë dhe u habita sepse kjo faqe kishte të njëjtat ngjyra dhe imazhe si faqja reale e medias sime. Kontaktova policinë dhe shërbimin e sigurisë të Ukrainës, shoqatën kombëtare të gazetarëve ukrainas dhe faqja është e bllokuar, por e di që po shfaqen të reja. Dhe tani e di se informacioni i përdorur për të sulmuar mua dhe gazetarët e tjerë ukrainas ishte pjesë e një fushate masive dezinformuese propagandistike ruse të quajtur “Doppelganger”.
Si e shihni propagandën ruse në Ballkan?
Unë mendoj se e njëjta propagandë përdoret nga vendet që mbështesin Rusinë ose janë aleatët e Rusisë, për shembull Serbia, dhe e di që tani disa Serbë po luftojnë kundër Ukrainës, dhe unë njoh disa ukrainas që tani jetojnë në Serbi dhe se ata përsërisin të njëjtat mesazhe që shpërndajnë propagandën ruse. Situata është shumë e ngjashme dhe mendoj se objektivi kryesor i propagandës në Ballkan, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor, është Kosova. Më duhet të them se para se të vija këtu nuk kam ditur informacione të vërteta për luftën në Kosovë për pavarësinë e këtij vendi, dhe tani e kuptoj se gjithçka që dija për këtë vend bazohej në propagandën ruse dhe mendoj se duhet të luftojmë me armikun e fortë si Rusia dhe aleatët e saj dhe mendoj se mendimi kritik dhe edukimi mediatik është superfuqia jonë në këtë luftë.
